کتاب التنویر (کتاب)«کتاب التنویر»، ترجمه و تفسیر اصطلاحات پزشکی به زبان فارسی است. ابومنصور، حسن بن نوح این کتاب کوچک را نخست به زبان عربی نوشته و سپس آن را به زبان فارسی بی کم وکاست ترجمه کرده است. ۱ - معرفی اجمالیوی انگیزه اش را از نگارش این اثر چنین بیان می‌دارد: «از آنک من نیک بدانسته‌ام که فضل علم پزشکی بر همه علم‌های دیگر تاجی است... و اندر این وقت خواستم که ازکتاب‌های طب و از کناش‌ها، لفظهایی برچینم که معنی آن نزدیک به اهل علم معروف است... و آن نتوان یافتن اندر کتاب، مگر پراکنده و این کس که نو بود اندر علم بتواند به دست آوردن تا رنج بسیار نبیند و بود که از آن رنج به ستوه شود. [۱]
حسن بن نوح ، التنویر، ص۳۵.
۲ - ساختار کتابکتاب، مشتمل بر ۱۰ باب است. سبک نثر پارسی این متن کوچک، بسیار ساده و شیوا و از کهن سال‌ترین و اولین نمونه‌های نگارش پارسی دری است که سبک محاورات ساده و معمولی آن عهد در ماوراءالنهر خراسان بوده است. ۳ - گزارش محتوامؤلف، در این کتاب کوچک، بسیاری از بیماری‌ها، معالجات، داروها، خوراک‌ها، طبایع و اعضای بدن را نام برده و تعریف و تفسیر نموده است. عناوین باب‌های کتاب بدین شرح است: ۱. اندر نام‌های بیماری‌ها که از موی سر تا ناخن پای پدید آید؛ ۲. اندر نام‌های بیماری‌ها که بر روی تن پدید آید؛ ۳. اندر نام‌های تب‌ها و آنچه در خور وی است؛ ۴. اندر آنچه در تن مردم است از اندام و آنچه مانند وی است؛ ۵. اندر نام‌های طبایع‌ها و آنچه در معنی وی است؛ ۶. اندر نام‌ها که اندر علاج به کار داشته آید؛ ۷. اندر نام‌های طعام‌ها و شراب‌ها؛ ۸. اندر نام‌های قرابادین‌ها و لفظها؛ ۹. اندر نام‌های سنگ‌ها و پیمان‌ها؛ ۱۰. اندر شناختن چیزهایی که چاره نیست [۲]
حسن بن نوح ، التنویر، ص۳۶.
ابومنصور، مانند دیگر فضلا و دانشوران ایران در آن عهد ، بر دو زبان پارسی و عربی تسلط داشته است، زیرا پارسی، زبان نژاد و خاندان او بوده و زبان عربی را نیز در آغاز تحصیلات، به خوبی و با کوشش در نزد استادان ایرانی فرامی گرفته است. وی با این توانایی، نسخه عربی را با شیوه‌ای استادانه و ماهرانه به پارسی دری ساده و محاوره‌ای برگردانیده است. ترجمه اصطلاحات و جملات عربی به اصطلاحات و جملات پارسی، بی اندازه ماهرانه و بسی جالب توجه می‌باشد. ۴ - وضعیت کتاباین اثر، به همت سید کاظم امام بر اساس نسخه‌ای خطی که در کتابخانه ملی وجود داشته، تصحیح شده است. نگاشتن تاریخچه زندگی و آثار طبی ابومنصور بخاری و بحث پیرامون دانش پزشکی ایران اسلامی به عنوان مقدمه، تدوین و تنظیم فرهنگ لغات کتاب و تنظیم فهارس اعلام و اماکن و کتاب‌ها، کارهایی است که مصحح انجام داده است. کتاب، در ۱۴۴ صفحه چاپ و منتشر شده است. ۵ - پانویس
۶ - منبعنرم افزار جامع طب، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور). رده‌های این صفحه : کتاب شناسی
|